با فرزند تنبل خود چگونه رفتار کنیم: معرفی روش کاربردی "سه گام"

سواد زندگی - ؛ تربیت فرزندان بسیاری از والدین با فرزندان خود، به دلیل تنبلی هایی که می کنند مشکل دارند. این مسئله به ویژه در زمان گذر از نوجوانی به جوانی بیشتر دیده می شود چرا که به طور ناگهانی با افزایش وسیع سطح مسؤولیت ها، گسترش روابط اجتماعی و تغییرات هورمونی مواجه می شوند.

 البته بخش مهمی از چگونگی رخ دادن فرآیند تنبلی نیز متوجه سیستم فرزند سالاری امروزی است! "توجه بیش از حد" به جای "وضع قوانین مشخص برای فرزندان و متعهد کردن آن ها به انجام این قوانین"، موجب تشویق کودکان و به ویژه نوجوانان به تنبلی می شود. هم اکنون می خواهیم به سوال اغلب والدین پاسخ دهیم؛ با فرزند تنبل خود چه کنیم؟

+ گام نخست؛ برقراری ارتباط موثر با فرزند

1. خوب گوش کنید و با فرزند خود با صبر و حوصله برخورد کنید

از قطع کردن صحبت های وی حین مکالمه و پریدن میان حرفش خودداری کنید. در واقع هدف صحبت های شما باید مکالمه ای صمیمی و مهربان و در نهایت یادداشت برداری از پاسخ های وی و همچنین افکارش باشد. فرزندتان باید بتواند به صورت آزادانه آن چه را که فکر می کند، بیان کند.

در واقع بهتر است مکالمه ای دو طرفه داشته باشید، به تفکرات او احترام بگذارید و اعتماد به نفس و راحت بودن را به فرزند خود منتقل کنید. آن ها باید حس کنند که برایتان مهم هستند و به اتفاقاتی که برایشان می افتد، اهمیت می دهید. این، زیر ساخت حل هر مسأله ای درباره فرزندان تان است.

2. با فرزند خود در مورد برنامه خواب وی گفت و گو کنید

ممکن است بسیاری از نوجوانان تنبل به نظر برسند در حالی که اغلب مشکل چیز دیگری است و آن عدم خواب با کیفیت و کافی است. دلیل این موضوع نیز تمایل آن ها برای دیر خوابیدن و به تبع آن، دیر بیدار شدن است. این امر منجر به برهم خوردن سیکل نرمال خواب می شود و به دنبال آن احساس کسل بودن، بی انگیزگی و نشانه های کمبود خواب بروز می کند. از این رو لازم است که با فرزند خود در مورد الگوی خواب وی صحبت کنید. اگر عادت اشتباهی را دنبال می کند باید معایب متعدد آن را یادآور شوید. خواب کافی شبانه از مهم ترین مواردی است که نشانه های تنبلی را از بین می برد. در بسیاری از مواقع، مشکل با تنظیم ساعات خواب حل می شود. ( در درس های بعدی سواد زندگی، به موضوع خواب به طور تخصصی تر خواهیم پرداخت.)

3. ارزش "مسؤولیت پذیری" و "همکاری در امور" را برای فرزند خود شرح دهید

بسیاری از فرزندان از این دو ویژگی فراری هستند! اما به راستی علت چیست؟ دلیل این است که ارزش حقیقی که در پس این ها نهفته است را نمی دانند (واقعاً نمی دانند) ؛ پس چه دلیلی دارد وقتی بر چیزی آگاه نیستند، بدان عمل کنند؟ به عنوان والدین وظیفه مهم شما، آگاه کردن آن ها از ارزش اساسی این ویژگی های مثبت شخصیتی است. آگاهی، زیرساخت بسیاری از رفتارهاست.

4. بررسی کنید که آیا مشکل دیگری در خانه ، مدرسه یا وضعیت روحی و جسمی فرزندتان وجود دارد؟

تنبلی گاهی اوقات می تواند نشانه ای از موارد دیگری از جمله استرس، افسردگی یا درگیری های ذهنی دیگر باشد. اگر احساس می کنید که فرزندتان نسبت به گذشته تنبل تر شده و دیگر علائم روحی روانی را نیز نشان می دهد، لازم است که با وی صحبت کنید. اگر ضروری می بینید با یک روانپزشک یا مشاور هم مشورت کنید. حتی ممکن است در موارد خاص، یک مشکل جسمانی مانند اختلال در ترشح برخی هورمون ها یا کمبود برخی ویتامین ها می تواند علت سستی فرزندتان باشد و او را باید نزد یک متخصص ببرید.

+ گام دوم؛ وضع قوانین پایه ای

1. برنامه ای مشخص و محکم تهیه کنید (مطلب پارلمان خانواده را اینجا مطالعه فرمایید) 

متعهد ساختن فرزند برای عمل به قواعد و قوانین خاص، آموزشی بی نظیر از مسؤولیت پذیری و تمرین همکاری و مشارکت خواهد بود. این قوانین باید روزمرگی وی را در هم بشکند و او را ملزم به انجام یک سری کار ها کند، از این رو توصیه می شود در اجرای برنامه خود، ثابت قدم باشید و دلسوزی بیجا نکنید. برنامه شما می تواند شامل موارد زیر باشد:

تمیز کردن اتاق شخصی وی

تمیز کردن حمام

کمک کردن در آشپزی

تمیز کردن اتاق نشیمن

کمک به دیگر اعضا خانواده در انجام  کارها

خرید

2. استفاده از بازی های کامپیوتری را محدود کنید 

به لغت "محدود کردن" توجه داشته باشید! منظور قطع کامل استفاده از گوشی همراه، تماشای فیلم و کارتون و یا بازی های تلویزیونی نیست بلکه مقصود اختصاص دادن "زمانی خاص" به آن ها است. برای مثال عدم استفاده از گوشی همراه حین وعده های غذایی و یا محدودیت بازی های رایانه ای از ساعت 9 شب به بعد. اجرای چنین زمان بندی هایی، تمرکز فرزندان بر مسؤولیت ها و فعالیت های مفید را افزایش می دهد و به جای روز و شب بازی کردن، می توانند خوابی با کیفیت را تجربه کنند. اما اگر چنین قوانینی وضع می کنید، خود گوشی همراه تان را بر سر میز شام نیاورید! این نشان می دهد که شما نیز به اصول خود پایبند هستید و از فرزندتان توقع بیجا ندارید.

3. عواقب رفتار های نادرست را صراحتاً اعلام کنید

اگر فرزندتان به هیچ کدام از قوانین گفته شده پایبند نیست و سر آن ها بحث و دعوا می کند، باید محکم و استوار باشید و او را نسبت به عواقب رفتار هایش مطلع کنید. این عواقب نیز محدوده ای از ملایم تا شدید را به خود اختصاص می دهند که می تواند از یک روز بیرون نرفتن تا یک هفته عدم استفاده از کامپیوتر متغیر باشد. اگر چه ممکن است فرزندتان ابتدا بیشتر عصبانی شود، با این حال مجبور می شود بار دیگر به رفتار خود و نتایجی که متحمل خواهد شد، فکر کند. با این حال توصیه می شود که تناسب بین عمل و تنبیه را همواره رعایت کنید و شدید ترین عواقب را به خاطر بحث هایی کوچک اعمال نکنید. سنجیده عمل کنید.

4. کنترل خود را از دست ندهید 

فرزند شما به طور طبیعی برای وضع قوانین مشخص و تغییر شرایط مقاومت می کند، پس باید قبل از آن خود را برای بحث و مشاجره آماده کنید. اما این اصل را همیشه به یاد داشته باشید: نباید کنترل خود را از دست دهید. هرگز داد نکشید. به جای آن بر پاسخ دهی منطقی و خردمندانه متمرکز شوید. فرزند به والدینی که از آرامش برخوردارند بهتر از والدین عصبانی پاسخ می دهد. ممکن است در ابتدا تصور کند که شما فردی غیر منطقی و آزار دهنده هستید، اما به تدریج متوجه می شود که محدودیت ها تا زمانی ادامه دارند که تنبلی را کنار بگذارد.

+ گام سوم؛ ایجاد انگیزه و تقویت آن در فرزند

1. بررسی کنید که فرزندتان چگونه اوقاتش را سپری می کند

به رفتار های فرزند خود دقت کنید تا دریابید که چگونه دچار تنبلی شده است. آیا تمام روز را با گوشی خود سپری می کند؟ و یا به جای عمل به مسؤولیت هایش مثلاً تلویزیون می بیند یا می خوابد؟ پیش از آن که بتوانید انگیزه کافی برای وی فراهم کنید، باید چگونگی بروز تنبلی او را متوجه شوید.

2. از یک سیستم عمل-پاداش استفاده کنید

از رفتار هایی که مورد بررسی قرار داده اید برای تکمیل یک سیستم عمل-پاداش استفاده کنید. برای مثال اگر فرزندتان تنها کارش بازی با گوشی همراه است، به او بگویید پس از آن که به وظایفش عمل کرد، حق استفاده از گوشی همراهش را خواهد داشت. در واقع استفاده از گوشی باید تبدیل به بخشی از پاداش مسؤولیت پذیری شود.

در مورد انتخاب پاداش ها دقیق و هوشیار عمل کنید. استفاده از عادت های وی که منجر به تنبلی شده اند و عرضه کردن آن ها در قالب پاداش، انگیزه زیادی برای عمل به قوانین شما را به فرزندتان می دهد.

3.  فرزندتان را به ورزش و فعالیت های فوق برنامه تشویق کنید

استعداد و علاقه فرزند خود را کشف کرده و او را برای دنبال کردن رویایش تشویق کنید. برای مثال ممکن است به بسکتبال علاقه داشته باشد و یا عاشق پژوهش باشد. این زمینه را پیدا کنید و به او برای دست یابی به آن کمک کنید. این امر سبب می شود که علاوه بر لذت بردن از کاری که می کند، تنبلی اش را نیز رها کند!

4. با فرزند خود در فعالیت های مورد علاقه اش همکاری کنید

همراه شدن با فرزند و انجام فعالیت های دو نفره می تواند حس تنبلی را از هر دو شما دور کند! برای مثال می توانید آشپزی کنید، غذایی را بپزید که او دوست داشته باشد و بگذارید بیشتر کارها را خودش انجام دهد.

5. از فرزندتان برای دستاوردهایش در راهی که برای غلبه بر تنبلی طی کرده است، تقدیر کنید 

زمانی که میل به تغییر را در فرزند خود مشاهده کردید، به خاطر ارزشی که به آن دست یافته است، از او تقدیر و تشکر کنید. لازم نیست که این تقدیر، آزادی و یا در اختیار گذاشتن زمان بازی بیشتر باشد، تنها چند کلمه محبت آمیز کافی خواهد بود. با این کار، تغییراتی که برایشان تلاش کرده است را بدون نتیجه نمی پندارد و روز به روز برای بهبود خود تلاش خواهد کرد.

توجه: اگر این کارها را نکنید، خود شما مسؤول تنبلی فرزندتان هستید، بی هیچ تعارفی!