سواد زندگی؛ سواد
عاطفی- بشر از ادوار آغازین تاریخ به عشق توجه داشته است. در فرهنگ های گوناگون نیز
این پدیده به صورت ها و واژه های گوناگون توصیف شده است با این حال تا دهه 90
میلادی تحقیقات علمی روی عشق انجام نشده بود.
با
ایجاد علوم میان رشته ای، "عشق" موضوع کار دانشمندانی شد که در رشته های Evolutionary psychology یا روانپزشکی
تکاملی، علم اعصاب (نوروساینس) و انسان شناسی فعالیت می کردند.
یکی از شناخته ترین آن ها
تحقیقاتی است که توسط هلن فیشر، روانشناس و انسان شناس آمریکایی با بررسی مغز
انسان های عاشق به وسیله MRI
انجام شده است.
نتیجه مطالعات هلن فیشر و تیم همکارش در سال 2002 منتشر شد و فیشر
در کتابی به نام "مغز در عشق" نتایج تحقیقات خود منتشر کرد. این کتاب در ایران به نام "چرا عاشق می شویم" توسط
نشر ققنوس منتشر شده است.
شهوت، عشق، دلبستگی
* شهوت (Lust) شخص را به جستجوی هرکسی فقط به منظور ارضای جنسی
وادار می کند و در صورتی که کسی را نیابد یا با موانع فرهنگی مواجه شود ممکن است به
خودارضایی بینجامد.
سطوح بالای هورمون شهوت (تستوسترون) موجب فرونشاندن اثر هورمون دلبستگی (اکسی توسین و وازوپرسین) می شود.
این دلیل خوبی برای این واقعیت است که چرا مردان
شهوتران (دارای سطوح بالای تستوسترون) کمتر تن به ازدواج می دهند یا کمتر به
ازدواج خود پایبند می مانند.
و بر عکس مردان دارای سطوح پایین تستوسترون به همسر خود وفادارترند. البته مردان دارای فرزند با کاهش سطح تستوسترون روبرو می شوند که دلیل آن احتمالا بالا رفتن هورمون دلبستگی (اکسی توسین و وازوپرسین) است.
* عشق رمانتیک (Romantic love) باعث تمرکز انرژی و توجه به فرد خاص (معشوق) می شود. فرایند شیمیایی و فیزیولوژیک مرتبط با آن از 2 تا 17 ماه ممکن است تداوم یابد و پس از آن فروکش می کند. روابط جنسی سطوح هورمون های دلبستگی را افزایش می دهد. برای همین ازدواج هایی که با عشق رمانتیک آغاز می شوند شانس تداوم بیشتری دارند.
* دلبستگی (Attachment) سبب می شود عاشق رابطه با معشوق خود را به مدت کافی برای بزرگ کردن بچه ها حفظ کند. تحقیقات دکتر فیشر نشان داده که مقدار زیاد هورمون های دلبستگی (اکسی توسین و وازوپرسین) روی راه های عبور هورمون های عشق رمانتیک (دوپامین و نوراپی نفرین) اثر مسدود کننده دارد. این توجیه می کند که چگونه دلبستگی عشق رمانتیک ر ا از بین می برد، امری که برای بقای نسل ضروری است. ( یعنی همسران همدیگر را دوست دارند ولی در عین حال نقاظ ضعف هم را نیز می بینند و وابسته هم نیز هستند.)
نشانه های عاشق شدن
ادبیات و هنر سرشار از نشانه های عشق و عاشقی است اما تحقیقات دانشمندان 6 ویژگی و نشانه را برای عاشق بودن به ثبت رسانده است. منظور از عشق در این مورد همان عشق رمانتیک است.
1- برجستگی: لحظه ای آغازین که یک "دیگری" برای شما معنایی خاص می یابد.
2- افکار ناخوانده: مرحله بعد از برجستگی است که ذهن تان با اندیشه هایی در باره معشوق تسخیر می شود. به طور معمول تا 85 در صد اوقات یک روز را افکار ناخوانده راجع به معشوق در بر می گیرد.
3- خاص بودگی: در این مرحله هر نگاه و لبخند، سخن یا حرکت معشوق در نگاه شما عمق و معنایی خاص پیدا می کند و "او" به مرکز دنیای شما تبدیل می شود.
4- تبلور یافتگی: در این مرحله شخص شروع می کند به تمرکز روی عادی ترین جنبه های معشوق و بزرگ نمایی این خصایص. در این جا نقاط ضعف معشوق هر چند در نظر عاشق انکار نمی شوند اما یا به چشم نمی آیند و نادیده گرفته می شوند یا حتی به عناصری جذاب و بی همتا تبدیل می شوند.
5-
امید و عدم قطعیت: این مرحله ای است که هر حرکت، حرف نگاه معشوق
مورد تعبیر و تفسیر از سوی عاشق قرار می گیرد. اگر اوضاع و رابطه بر وفق مراد باشد
موجب سرخوشی و اشتیاق شده و اگر اوضاع خراب باشد به تردید و ناکامی می انجامد.
لرز، عرق کردن، سرخ شدن و برافروختگی از نشانه های فیزیولوژیک این مرحله است.
6- آرمانی سازی: این مرحله اوج عشق رمانتیک است. در این مرحله تمام خصوصیات معشوق حتی اگر بر خلاف عرف و قانون باشد از نظر عاشق مطلقا زیبا و پذیرفتنی است و هر رویدادی در دنیای بیرون از دریچه چشم معشوق دیده می شود. "اصطلاح عشق کور می کند" توصیفی از این مرحله است.
عشق با بدن ما چه می کند
عاشق شدن به دلیل تغییراتی که در ترشح میزان هورمونها در بدن ایجاد می کند موجب رویدادهای مثبتی در بدن می شود. برخی از مهم ترین تأثیراتی که با عاشق شدن در بدن ما روی می دهد به این شرح است:
- فعال شدن مرکز ضد درد
دیدن شخصی که عاشق او
هستیم همان قسمتی از مغز را فعال می کند که دارو های ضد دردی مثل مورفین فعال می
کنند یعنی سیستم اوپیوئید را که مسؤول احساس دوست داشتن است.
یک تحقیق
جدید نشان داده است مردانی که دوز پایینی مورفین دریافت کرده اند نسبت به مردانی
که مورفین دریافت نکرده اند عکس صورت زنان را جذاب تر تلقی می کنند. این موضوع
نشان می دهد سیستم اپیوید می تواند برای درک جذابیت یک چیز تحریک شود.
- افزایش جریان خون
عاشق بودن باعث می شود جریان خون به مرکز لذت مغز بیشتر شود، جایی در
مغز به نام هسته اکومبنس. تصویر
برداری از مغز شخص عاشق (MRIبه روش)
نشان می دهد که این منطقه از مغز هنگام احساس عشق در انسان روشن تر می
شود ( یعنی میزان جریان خون در آن بیش تر می شود). بیش تر شدن جریان خون معمولا در
مرحله جذابیت عشق اتفاق می افتد، زمانی که احساس زوج به هم تثبیت شده است.
- محافظت از قلب
اکسیتوسین (هورمون عشق) سبب کاهش استرس، کاهش فشار خون و کاهش میزان
هیجانات منفی حاصل از اضطراب میشود. همچنین اعتمادبهنفس را افزایش داده و به فرد
کمک میکند تا به مبارزه با افسردگی بپردازد.
- تقویت ایمنی
عشق سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند و به به روند درمان بیماران
واکنشهای مثبتتری نشان میدهد.
- درمان بیخوابی
هورمونهای عشق (اکسیتوسین و اندروفین) ترشح کورتیزول را مسدود میکند.
کورتیزول مسئول استرس است. وقتی از ترشح این هورمون جلوگیری شود، فرد به لحاظ روحی
و فکری آرامتر خواهد بود و در نتیجه خواب راحتتری نیز خواهد داشت.
- پیشگیری از اعتیاد
عشق، علاوه بر افزایش ترشح دوپامین، میزان ترشح تستوسترون و اکسیتوسین
را نیز افزایش میدهد که بهترین ترکیب برای پیشگیری و مبارزه با اعتیاد است.