چگونه در عصر جدید، با مغز به جا مانده از 100 هزار سال پیش زندگی کنیم؟

چگونه در عصر جدید، با مغز به جا مانده از 100 هزار سال پیش زندگی کنیم؟

به‌روزرسانی: بهمن ۱۳۹۷
برای اجداد ما پیدا کردن غذا کار سخت و طاقت فرسایی بود و وقتی بعد از مدت ها جست و جو در کوه ها و بیابان ها غذایی پیدا می کردند، مغز به آنها دستور می داد که فوراً آن غذا را بخورند و از دست ندهند چون بقایشان به آن بستگی داشت. اما در عصر ما، پیدا کردن غذا به سختی روزگار باستان نیست ولی مغز ما همچنان با دیدن غذا همان دستور قدیمی را صادر می کند: فوراً این غذا را بخور!

سواد زندگی؛ توسعه توانمندی های فردی / جعفر محمدی - رفتارهای ما به طور کامل، از نحوه عملکرد مغزمان نشأت می گیرند. بنابراین اگر شناختی ولو نسبی از کارکرد مغزمان داشته باشیم خواهیم توانست کنترل بهتری روی رفتارها و رویکردهایمان داشته باشیم.

مغز ما - که در قرن 21 میلادی - زندگی می کنیم، با مغز انسان های اولیه تفاوت های جدی دارد. اگر مغز را مانند یک گل کلم در نظر بگیریم، قسمت های درونی آن، از قدیم وجود داشته و قسمت های بیرونی اش در مرور زمان و طی میلیون ها سال ایجاد شده اند.

قسمت های درونی مغز

بخش های درونی و زیرین مغز شامل «سیستم لیمبیک»،«مخچه» و «ساقه» هستند. اگر بخواهیم خیلی ساده توضیح دهیم این بخش ها عهده دار کارهای زیر هستند:

- هیجانات
- کنش و واکنش های غریزی (مانند فرار از خطر و تمایل به لذت جویی)
- حافظه
- کارکردهایی که نیاز به کنترل آگاهانه ندارند (مانند نفس کشیدن و تنظیم دمای بدن)
- حفظ تعادل


همان گونه که می بینید، این بخش ها، نیازهای زیستی و مرتبط با بقا را تأمین می کنند و در این بخش از مغز، تفاوت بنیادینی با حیوانات نداریم. این بخش را مختصراً "مغز قدیم" می نامیم.

بنابراین وقتی در یک موقعیت هیجانی - مثل زمانی که به ما توهین شده است - قرار می گیریم، ممکن است تحت تاثیر مغز قدیم، واکنش هیجانی نشان دهیم و با مشت بر دهان فردی که توهین کرده است بزنیم.
یا وقتی در برابر حمله یک انسان یا حیوان قرار می گیریم، بخش های زیرین مغز در کسری از ثانیه محیط را بررسی می کنند و یکی از دو دستور را صادر می کنند: فرار (اگر برآورد این باشد که نمی توانیم از عهده مهاجم برآییم) یا حمله متقابل.

بخش بیرونی مغز

این بخش از مغز، در طول میلیون ها سال رشد کرده است. به لحاظ تاریخی هر چه بخش بیرونی مغز بزرگ تر و بر وزن مغز افزوده شده است، انسان ها توانمندتر و عاقل تر شده اند. (دقت کرده اید انسان های اولیه دارای پیشانی های فرورفته ای بودند و هر چه به زمان حال نزدیک تر می شویم، پیشانی ها جلوتر آمده است؟ این نشانه ظاهری بزرگ شدن بخش بیرونی مغز است.)

چگونه در عصر جدید، با مغز به جا مانده از 100 هزار سال پیش زندگی کنیم؟

لایه بیرونی مغز دو سوم کل وزن مغز را تشکیل می دهد.
وظیفه این بخش عبارت است از:

- ادراک
- منطق و استدلال
- سخن گفتن
- خلاقیت
- کنترل رفتارهای ارادی


این بخش مهم مغز را "مغز جدید" می نامیم.

چگونه در عصر جدید، با مغز به جا مانده از 100 هزار سال پیش زندگی کنیم؟
مغز جدید با رنگ آبی و مغز قدیم با رنگ صورتی و زرد مشخص شده است


اما قبل از ادامه بحث، ابتدا بگذارید یک واقعیت نه چندان خوشایند را برایتان بازگو کنم: ما میراث دار مغز باستانی هستیم. همان طور که گفتیم مغز در طول تاریخ رشد می یابد و بروز می شود ولی شاید تعجب کنید و حتی توی ذوق تان بخورد که آخرین بروز رسانی جدی مغز انسان در یکصد هزار سال پیش رخ داده است. یعنی ما با همان مغزی در جامعه مدرن امروزی زندگی می کنیم که اجداد ما در 1000 قرن پیش در صحراهای آفریقا با آن زندگی می کردند!

جامعه اجداد باستانی ما بیش از آن که مبتنی بر تعاملات گفت و گو محور و استدلالی باشد، بر جنگ و گریز و شکار و تلاش برای زنده ماندن مبتنی بود. بنابراین، بخش های درونی مغز، فعال تر بوده اند و مدارهای مغزی بر اساس نیازهای باستانی تنطیم شده و به ارث رسیده اند. همین ناسازگاری نیز می تواند منشأ برخی مشکلات در عصر کنونی شود.

به عنوان مثال برای اجداد ما پیدا کردن غذا کار سخت و طاقت فرسایی بود و وقتی بعد از مدت ها جست و جو در کوه ها و بیابان ها غذایی پیدا می کردند، مغز به آنها دستور می داد که فوراً آن غذا را بخورند و از دست ندهند چون بقایشان به آن بستگی داشت.

اما در عصر ما، پیدا کردن غذا به سختی روزگار باستان نیست ولی مغز ما همچنان با دیدن غذا همان دستور قدیمی را صادر می کند: فوراً این غذا را بخور!
به همین دلیل است که اکثر ما در مقابل انواع تنقلاتی که به ما تعارف می شود، مقاومتی نمی کنیم و می خوریم شان، بی آن که بقای مان بدان وابسته باشد. این وضعیت می تواند به اضافه وزن و مشکلات بعدی در ما منتهی شود.

یا وقتی تمساحی اجداد ما را تهدید می کرد، آنها تحت تأثیر قدرت تامه ی بخش های داخلی مغز (مثل آمیگدالا)، یا فرار می کردند یا با او می جنگیدند زیرا بقایشان در گرو یکی از این دو رفتار بود.

امروز معمولاً تمساحی به ما حمله نمی کند ولی ممکن است یک نقد که متوجه ما می شود یا هزینه بالای قبض برق، مغز قدیم را تحریک کند و ما شروع کنیم به واکنش های هیجانی مانند حمله به منتقد یا فحاشی به اداره برق. حال آن که در اینجا جان مان در خطر نیست.

علاقه مندی های مشترک ما انسان ها نیز ناشی از همین مغز باستانی است. همه ما آتش را دوست داریم و حتی کودکان نیز آن را دوست دارند. علت این علاقه مندی های مشترک نیز همان مدارهای باستانی مغز ماست که از اجدادمان به ما به ارث رسیده است.

چه کنیم؟

مهم ترین کاری که می توانیم بکنیم، شناخت کارکردهای مغز قدیم و مغز جدیدمان است. این مغزآگاهی باعث می شود روی رفتارهایمان تمرکز بیشتری داشته باشیم و با خودآگاهی مراقب برخی رفتارهای هیجانی و تکانشی خودمان باشیم و تا حد امکان ابتکار عمل را از مغز قدیم بگیریم و به مغز جدید بسپاریم.
با این اوصاف، وقتی کسی با ما تند صحبت می کند، بدانیم آنچه در حال دستور دادن به ما برای واکنش هیجانی و غیرعقلانی است، مغز قدیم است که فکر می کند بقای ما به خطر افتاده است ( و فرد مقابل را با تمساح عوضی گرفته است!) بنابراین، به دستور هیجانی آن وقعی ننهیم و از مغز جدید بخواهیم راهی خردمندانه پیش روی مان بگذارد.

کسانی که آرامش خود را حفظ می کنند، با طمأنینه حرف می زنند، خوب گوش می کنند، استدلال می کنند، وسط حرف دیگران نمی پرند، رفتارهای هیجانی مانند فحاشی و تقابل فیزیکی کمتر از آنها سر می زند، بیشتر به مغز جدیدشان میدان داده اند ولی افرادی که زود از کوره در می روند، همچنان در قید و بند مغز قدیم اند.

البته این نوشتار، به معنای آن نیست که مغز قدیم از حیّز انتفاع خارج شده است. کارکرد بخش های زیستی ما مانند حفظ تعادل یا درجه حرارت بدن منوط به این بخش هستند و این قسمت ها از کنترل ما خارج اند (کسی نمی تواند درجه حرارت داخلی بدنش را تغییر دهد).
آنچه مورد توجه است، رفتارهای ارادی ماست که می توانیم بدون تأمل و شکیبایی، آن را در اختیار مغز قدیم بگذاریم و مانند صدها هزار سال پیش رفتار کنیم یا آن که برغم مدارهای به جای مانده از روزگاران کهن، به مغز جدیدمان میدان بدهیم و بکوشیم مدارهای استدلالی را در مغزمان رشد دهیم.

با این کار، هم خودمان انسان معقول تری خواهیم بود و هم سهمی اندکی در تکامل تدریجی مغز انسان و به ارث گذاشتن مدارهای جدید، در پروسه ای چند میلیون ساله خواهیم داشت.

 


"سواد زندگی"، مدرسه آموزش های دانش پایه عصر ایران است. همه رسانه ها می توانند از مطالب این سایت استفاده کنند. اما خواهش می کنیم برای سهیم شدن در گسترش دانایی، با لینک سواد زندگی منتشر فرمایید: 

http://www.savadezendegi.com/

کانال سواد زندگی:  t.me/savadzendegi

اشتراک‌گذاری
بدون نظر
مطالب پیشنهادی
ارسال دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۳
انتشار یافته: ۲۱
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۰:۰۳ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۱
1
54
یک واقعیت خیلی پیچیده رو خیلی آسان و خوب توضیح دادید. ممنون که در وادی فضل فروشی نمی افتید و همان طورقبلا هم قول دادین مسائل رو با زبانی ساده و همه فهم مطرح می کنید.
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۰:۰۵ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۱
0
30
عالی
از شما خیلی ممنونم که مطالب را به صورت جامع و کامل بدون اضافه گویی بیان می کنید.
مهدی
|
France
|
۲۰:۱۴ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۱
1
15
درود و صد هزار درود به شما،حظ کردم.
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۰:۲۷ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۱
1
16
چقدر مطلب جدید و قابل توجه و باحالی بود
احسان
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۱:۲۸ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۱
2
19
مطلب خوبیه، ولی شما پاسخ بدید، زمانی که یک انسان همانند یک تمساح، حمله کنه و زدنگیتو از بین ببره...
باید با متانت ازش خواهشم کنیم: "دوست عزیز، لفطا زار و زدنگیمو نبر"
وقتی تو جامعه ای زندگی می کنی که هیچ چیز سرجاش نیست، قانون حاکم نیست، حاکم قانونی نیست، همه دارند گوشت تنتو می کنن، نمی شه خیلی از قمست بیرونی مغز استفاده کرد.
شما هم آموزش استفاده از قسمت داخلی مغز رو بدید که چطور کارامدتر ازش استفاده کنیم، بیشتر به کارمون میاد
لطفا در پاسخ نگید که "همه چیز از ما شروع می شه"
نه خیر. "همه چیز" از ما شروع نمیشه
مثلا اگر قوه قضائیه با یک اختلاس گر عادلانه برخورد کنه، دیگه کسی جرات دزدی پیدا نمی کنه. یا حداقل کم می شه. این کجاش "از من شروع می شه"
اول باید در جامعه قانون حاکم بشه، حاکم قانونی باشه، بعد افراد خودشون رو با قانون تطبیق میدن. مثل کمربند ایمنی ماشین
بدونید که کشورهای پیشرفته قرهنگ خیلی بالائی ندارند، اگر می بینید حرکات فرهنگی انجام می دن و ظاهرا بافرهنگ جلوه می کنن، دلیل خیلی هاش قانونه که باهاشون محکم برخورد می کنه
امروز تو یه مطلب خودتون نوشتید که از معافیت های خانواده سلطنتی انگلیس اینه که تو جشن هائی که از ماشین قدیمی استفاده می کنند که کمربند نداره، عیبی نداره که کمربند نبندند
می بینید قانون تا کجا داره اعمال می شه؟!!!
پاسخ ها
حیدر
| Iran (Islamic Republic of)
سلام.برداشت اینجانب ازمقاله یک موضوع عادی زندگی شامل گفتگووپزشکی وغیروعادی . برداشت ازمطلب شما.یک مورد عمومی اجتماعی سیاسی است.سپاس
قندک
| Iran (Islamic Republic of)
مطلب را کامل نگرفتی.
"کجاش "از من شروع می شه""
اونی هم ک تو تو سیستم نشسته همینو قبلا گفته.
یا قدرت مغز قدیم خیلی زیاده یا هنوز ما آدمها هنوز آماده خارج شدن از اون دوران نیستیم
Alireza
| Australia
استفاده از مغز جدید به این معنا نیست که هرکس هر ظلمی بکنه ما با خواهش کردن جوابشو بدیم. اتفاقاً خلاقیت یکی از محصولات مغز جدیده. اگه مبارزه ای هم قراره انجام بشه با درایت و زیرکی می شه هم اونو شکست داد و هم درس خوبی به او داد.
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۲:۵۰ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۱
1
7
فقط میتونم بگم عالی بود و واقعا لذت بردم تشکر وسپاس فراوان
ایتی
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۱:۲۲ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۲
2
11
چون مطالب خوب رو باید مورد تشویق قرار داد
گفتم فقط نظر داده باشم
اتصافا مطالبتان جالب و مهمتر اینکه کاربردی است
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۹:۴۶ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۳
0
6
بسیار عالی ،وسودمند بود. دستتان درد نکند .
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۴:۴۲ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۳
0
3
بسيار عالي و قابل تاميل
ممنون
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۵:۲۶ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۳
0
3
بسیار زیبا بود ممنون.
احسان
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۸:۲۷ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۴
0
3
آقای جعفر محمدی عزیز ... بابا دمت گرم
Saniol
|
Germany
|
۱۳:۵۸ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۹
0
3
بسیار عالی بود، ممنونم ازتون
الهام
|
-
|
۱۱:۰۴ - ۱۳۹۷/۱۲/۰۴
0
3
بسیار مفید و کاربردی
ممنون از زحمات شما
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۱:۲۲ - ۱۳۹۸/۰۱/۲۱
0
2
آفرین - به امید مطالب جدیدتر
پرنیان
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۰:۰۳ - ۱۳۹۸/۰۴/۱۱
0
1
دیگه ازین به بعد هرکس چیزی بگه برام دو تا تصویر ساخته میشه ازش .یکی در حالت تمساح یکی هم در حالت همین فیس حاضر و درمجموع باید ببینم چه خردی رو باید توی هر شرایطی در پیش گرفت .عالی بود واقعا
مجید حاجی
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۲:۲۶ - ۱۳۹۸/۰۴/۱۱
0
0
بسیار ممنونم . عالی بود
ناشناس
|
Netherlands
|
۰۰:۱۰ - ۱۳۹۸/۰۴/۱۵
1
0
ممنون از شما بابت مطالب جالب وكاربرديتون.
hadisgoudarzi
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۴:۵۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
0
0
خیلی خوب بود ،باعث شد بعضی از رفتارهامو درست کنم