خودتان را چقدر می شناسید؟ شش راه برای شناختِ توانایی و فضایل پنهانتان

سواد زندگی؛ توسعه توانمندی‌های فردی؛ مریم طرزی - شما چقدر خودتان را می شناسید؟ چقدر به نقاط قوت و ضعف خود آگاهی دارید؟ اصلا می دانید چه توانایی هایی دارید و چه مایه نیرومندید؟

واقعیت آن است که تمام انسانها توانایی هایی دارند که خود از آن بی خبرند و گاهی در موقعیت های ویژه یا لحظات بحرانی از دیدن آنها در خود تعجب می کنند: «همچی کاری از من بر می اومد و نمی دونستم!»؛ «اصلا فکر نمی کردم از پس این کار بر بیام!»؛ «واقعا از خودم تعجب کردم»؛ «وای! تونستم»... همه ما چنین مکالماتی با خودمان یا دیگران داشته ایم.

خبر خوب آن که لازم نیست منتظر موقعیت ویژه ای باشیم تا توانایی و امکانات خود را کشف کنیم؛ با آگاهی از چگونگی کشف توانایی های خود به شناخت درست نیرو، امکانات و نقاط قوت بالقوه مان دست می یابیم. شناخت توانایی ها به شما امکان حضور در رقابت های سالم و ارزشمند را می دهد و موفقیت و رضایتمان را تضمین می کند. 

شاید تعجب کنید اما بهتر است بدانید که فضیلت هایی همچون شجاعت، پشتکار، اشتیاق، صبر وانعطاف پذیری مختص قهرمان ها یا افراد خاص نیست و جزءِ توانایی های شخص به حساب می آیند. نقاط قوتی که همچون یک منبع، توانمندی های بسیاری را می پرورانند و تقویت می کنند. اگر شناخت درستی از نقاط قوت‌تان داشته باشید، یک گام در خود شناسی جلو افتاده اید. در این صورت می توانید روی رسیدن به رویاهایتان کار کنید و سلامت روان خود را تقویت کنید.

به هر حال، پی بردن به نقاط قوت ِ خود، تمرینی برای خودیابی و خودشناسی است که کلید بسیاری از رویکردهای روان درمانی، مانند درمانِ  پذیرش و تعهد است. اما چگونه می توان نقاط قوت خود را کشف کرد؟

بسیاری از افراد، زندگی روزمره خود را در بی تفاوتی، بی معنایی، ناخرسندی، عدم رضایت و نوعی احساس ناامنی و بی اعتمادی نسبت به دیگران و محیط پیرامون شان می گذرانند. این افراد هیچ شناختی از فضایل و توانایی های ارزشمندی که در درون شان نهفته است ندارند؛ اما کافی است پی ببرند که چه پتانسیل بالایی از توانمندی دارند، تا نگاه شان به خود و جهان پیرامون تغییر کند؛  زندگی شان طعم و معنا پیدا کند و سرنوشت متفاوتی را برای خود رقم بزنند.

 در این درس همچون دیگر درس های سواد زندگی، کوشیده ایم تا ابزارها و متدهای نوینی را بر پایه ی جدیدترین یافته ها و مستندات علمی و روان شناختی از منابع به روز و معتبر بین المللی و آکادمیک با زبانی روان و ساده در اختیارتان بگذاریم، تا خودتان را کشف کنید، نیروها، فضایل و نقاط قوت تان را بشناسید و در جهت پروردن آنها اقدام کنید.

****************
اندیشه مکن که شانه هایت، سنگین شود
اندیشه مکن که از کشیدنِ بارِ دیگران ناتوانی
در شگفت می مانی از نیروی خویش
در شگفت می مانی
که به رغم ضعف خویش
چه مایهْ توانایی.

"مارگوت بیکل"
*****

چگونه توانایی و فضیلت های خود را کشف کنیم؟

مارتین سلیگمن (Martin Elias Peter Seligman) یکی از چهره های شاخته شده روانشناسی است که بیشترین کمک را به درک نقاط قوت انسان داشته است.

کتاب "فضائل و توانمندی های شخصیت: کتاب راهنما و طبقه بندی" (2004) که با کمک و همراهی روانشناس، کریستوفر پترسون نوشته شده است، مرجعی در این زمینه است. این کتاب تحقیقی ارزشمند در زمینه خودشناسی است، که  برای کشف توانایی های فردی بسیار الهام‌بخش و مفید است.

یکی از برجسته‌ترین کمک‌های این کتاب، طبقه‌بندی نقاط قوت شخصیت است که امکان سنجش آنها را در طول زندگی فراهم می کند؛ مطالعات نشان میدهد وقتی بدانید که قوی ترین نقاط قوت شخصیت شما کدامند، ناخودآگاه رضایت از زندگی در شما شکل می گیرد و شما را به سمت شادی هدایت می کند.

با این اوصاف، بیایید شش راهی را "سلیگمن" برای شناخت توانمندی و فضیلت هایمان توصیه می کند بشناسیم.

یک : تمرین فکر کردن و شفاف سازی

 در زندگی روزمره‌، که تحت سلطه شتابزدگی، استرس و سنگینیِ کارهای ضروری است، به سختی فضایی برای تأمل و فکر کردن دارید. علاوه بر این، درست زمانی که از کارهای روزمره،  لحظه ای فراغت حاصل می شود، ترجیح می دهید با خواندن کتاب یا تماشای سریال یا گوش دادن به موسیقی به ذهن خود استراحت دهید.

این نوع فراغت ذهنی، شما را از خودتان دور می کند و این فرصت را از شما می گیرد که در خودتان تامل کنید و بفهمید که برجسته ترین دارایی  و توانمندی شما چیست.

پیشنهاد می کنیم گاهی در اوقات فراغت قلم و کاغذ بردارید و صادقانه به این پرسش ها پاسخ دهید:

- چه چیزی را در مورد خودم بیشتر دوست دارم؟

- به نظر خودم، نقاط قوت من کدامند؟

- از دید خودم، در چه کاری خوب هستم؟ 

- از نظر افرادی که مرا دوست دارند، نقاط قوت من چیست؟

- ویژگی هایی که من را تعریف می کنند، چگونه بر زندگی من تأثیر می گذارند؟

صادقانه به پرسش ها، پاسخ دهید و اندکی به آنها فکر کنید. مطمئن باشید به کشف چیزهایی در خودتان می رسید که به صورت بالقوه در شما نهان بوده، و اکنون زمان آن رسیده که فعال شوند.

دو: تکنیک تجسم و فرافکنی

گاهی لازم است برای کشف توانایی های خود نگاهی به آینده بیاندازیم. شما چه رویاهایی در سر دارید؟ پتانسیل های شما درست همین جا است؛ فکر کنید که برای رسیدن به رویاهای تان چه مهارت ها و توانایی هایی لازم است. از آینده چه می خواهید؟ آنچه برای رسیدن به آن لازم است، دقیقا همان توانمندی است که در درون شما به صورت بالقوه نهفته است.

بنا بر تحقیقات سوشال سایکولوژی یکی از متدها در این زمینه تجسم خلاق است. برای اینکه به بهترین نسخه از خودتان در آینده تبدیل شوید، رد رویاهای تان را بگیرید و به این پرسش ها پاسخ دهید:

-  آینده چگونه است؟ چه توانمندی هایی در آینده مرا تعریف می کنند؟
در اینجا فرد یک آینده ایده آل را تصور می کند، که در آن تبدیل به بهترین خودش شده است. این تمرین به فرد کمک می کند روی اهداف خاصی که مدنظر دارد، تمرکز کند، و در خود دنبال آن نقاط قوتی بگردد که او را به سمت رسیدن به این اهداف یاری می کنند.

- من در آینده چگونه ام؟ چرا آینده به من افتخار می کند؟
پاسخ این پرسش دربردارنده دستاوردهایی است که فرد در آینده به آن ها می رسد، و از داشتن شان احساس غرور می کند. این جاست که ارزش ها و الویت های هر فرد تعیین شده و انگیزه برای رسیدن به آن ها تقویت می شود.

 - چگونه می توانم روی توانایی های فعلی ام کار کنم، تا به آن منِ ایده آل در آینده دست پیدا کنم؟
در اینجا فرد بر توانایی ها و نقاط قوت فعلی اش تمرکز می کند. بر اینکه چگونه می تواند از نقاط قوت فعلی خود برای تبدیل شدن به خودِ ایده آلِ آینده استفاده کند. افراد با شناسایی نقاط قوت خود می توانند بر توسعه و تقویت آن مهارت ها یا ویژگی هایی تمرکز کنند که به آنها در دستیابی به اهداف خود کمک می کند.

به عنوان مثال، اگر فردی تشخیص دهد که یکی از نقاط قوت او "ارتباط" است، می تواند با شرکت در کلاس های سخنرانی یا تمرین گوش دادن فعال در مکالمات، مهارت های ارتباطی خود را بهبود بخشد.

 سه: فعالیت های مختلف را امتحان کنید

درمسیر کشف نقاط قوت خود، این اقدامات  نیز توصیه شده است:

- سعی کنید سرگرمی یا فعالیت های جدیدی را شروع کنید.

- خود را به چالش بکشید، از روال عادی خارج شوید و وظایف جدیدی برای خود تعیین کنید.

- به دنبال حل مشکلاتی باشید که در موقعیت های جدید به وجود می آیند.

- علایق و مهارت های جدیدتان را دست کم نگیرید.

یکی از راه‌های کشف توانایی و نقاط قوت این است که خود را در برابر سناریوها و فعالیت‌های جدید قراردهید تا بدانید در این موقعیت های جدید، چه کاری می‌توانید انجام دهید.

یادتان باشد فی الفور کنار نکشید. ریسک پذیر باشید و از خطر کردن نهراسید. در مواجهه با این موقعیت ها است که پتانسیل های بالقوه شما خود به خود بالفعل می شوند.

چهار: تصویری قوی از نقاط قوت خود بسازید

اگر مردم در شناسایی نقاط قوت ما مشکل دارند، به این دلیل است که ما به اندازه کافی برای خود ارزش قائل نیستیم. ابعادی مانند عزت نفس پایین یا سندرم ایمپاستر همواره ما را به عقب می راند. خود را که باور داشته باشیم، دیگران هم باورمان می کنند. مهم این است که خودمان ، خودمان را دست کم نگیریم.

در این راستا، یکی دیگر از راه هایی که برای کشف نقاط قوت خود دارید، تجزیه و تحلیل هر حوزه از زندگی مان و ایجاد یک «خودنگاره» است. 

خودنگارۀ نقاط قوت به شناسایی و به نمایش گذاشتن فضایل، ویژگی‌ها، مهارت‌ها و توانایی‌های مثبتی اشاره دارد که شما را منحصر به فرد و ارزشمند می‌کند.

این شامل درون نگری و خوداندیشی برای درک نقاط قوت و ضعف و استفاده از آن برای ساختن تصویری مثبت از خود است.

با ایجاد تصویری از نقاط قوت، افراد می توانند اعتماد به نفس و انگیزه بیشتری برای رسیدن به اهداف خود به دست آورند.

انتشار مقاله ای در مجله مطالعات شادی نشان داده است که ایجاد «خودنگاره» یک سناریوی ایده آل برای توسعه و شناسایی ابعاد توانمندی های فردی است.

ایجاد تصویری از خود را می توانید با مواردی که زندگی روزمره شما را تعریف می کنند، شروع کنید.

روش دستیابی به این صورت است که:

ارزش خود را در محل کار مشخص کنید:
- همکاران شما چه چیزی را در مورد شما برجسته می کنند؟

- نقاط قوت و مهارت های شما در شغلتان چیست؟

- چه نقاط قوتی به شما اجازه می دهد در کار خود خوب باشید؟

- اهداف حرفه ای شما چیست و چه نقاط قوتی می تواند به شما در دستیابی به آنها کمک کند؟

خود را باور داشته باشید و با صداقت، ارزش خود را در سناریوی شخصی تان روشن کنید:
- سرگرمی های شما چیست و چه مهارت هایی در آنها از خود  نشان می دهید؟ (ورزش، اقدامات انسان دوستانه، کارهای هنری و ...)

- وقتی با خانواده و دوستان خود هستید، چه نقاط قوتی را به آنها نشان می دهید؟ (مهربانی، حمایت، شوخ طبعی و ...)

- در طول زندگی، چه نقاط قوتی به شما اجازه داده است که با مشکلات خود روبرو شوید؟

پنج: به آنچه شما را خوشحال می کند فکر کنید و آن را جدی بگیرید

قدرت یک ابزار درونی است که به شما اجازه شکوفایی و نشان دادن بهترین حالتتان را می دهد. این چیزی نیست که نشان دادن آن برای شما دشوار باشد، بلکه از درون به طور طبیعی نشات می گیرد و شما را از دیگران متمایز می کند.

یک مسیر ساده و الهام بخش برای کشف نقاط قوت خود این است که هر کاری را که دوست دارید انجام دهید. اگر ورزش کار هستید، شاید هدف شما تلاش، رقابت، بهبود شخصی، یا رهبری باشد. اگر فردی آرام و اهل خانواده هستید، نقاط قوت شما ممکن است خلق و خوی خوش، مهربانی، آرامش و وفاداری باشد.

آنچه شما را شاد می کند، نوعی رضایت است که به دنبال بهتر عمل کردن با تکیه بر توانایی ها به دست می آید. این خود ابزاری است برای آنکه به نقاط قوتی که نسبت به آن ناآگاهیم، آگاهی و شناخت پیدا کنیم.

نقاط قوت نیز آموخته می شوند: با آنها به جلو حرکت کنید

عدالت، کنجکاوی، سخاوت، خرد، انسانیت، هوش اجتماعی، نزاکت، پشتکار... هنگامی که نقاط قوت خود را پیدا کردید، زمان آن است که به رشد خود ادامه دهید. همانطور که آبراهام مزلو می گوید، هدف نهایی انسان رسیدن به خودشناسی است. در روند به سمت بهبود خود، همیشه به یاد داشته باشید که می توانید ارزش های جدیدی را ایجاد کنید.

یادتان باشد، تنها کشف مهارت ها و فضایلی که شما را تعریف می کنند، کافی نیست؛ چرا که شما این فرصت را دارید که مهارت‌های جدیدی را بیاموزید تا با ارتقاء شخصیت، بهترین نسخه خود را شکل دهید:
شمایی که تسلیم نمی‌شوید، روی خوشبختی خود و دیگران سرمایه‌گذاری می‌کنید تا با هم به جلو حرکت کنید و گامی در جهت سعادت اجتماعی بر دارید.

کانال تلگرامی سواد زندگی: savadzendegi@