چرا کودکم جیغ می زند، مو می کشد و نیشگون می گیرد؟ (+ دلایل و نحوه مواجهه)

سواد زندگی؛ تربیت فرزندان؛ مریم طرزی - مطمئناً بسیاری از ما در خانواده یا در میان بستگانمان، خردسالان و کودکانی را دیده ایم که نیشگون می گیرند، جیغ می زنند و مو می کشند.

بسیاری از والدین با دیدن چنین رفتارهایی از فرزندان شان نگران می شوند و این ها را نشانه های  کودک پرخاشگر تلقی می کنند و اگر چنین رفتارهایی در جمع بستگان یا دوستان رخ دهد، بسیار خجل و شرمنده می شوند، که ای وای کودک خوب تربیت نشده است و عصبی و پرخاشگر است.

اما هیچ نگران نباشید؛ در این درس با اطمینان به شما نشان می دهیم که بنا به تحقیقات دانشمندان و روانشناسان، این رفتارها بخشی از مراحل رشد کودک شما است و نحوه مدیریت آن به تمامی بستگی به درک این دارد که چه چیزی منجر به چنین رفتاری می شود؟

می کوشیم در این جا به شما بیاموزیم که چرا اصولا کودک دست به چنین رفتارهایی می زند و شما چگونه می توانید این رفتارها را مدیریت کنید.

گاهی کودک گاز می گیرد تا صرفا توجه والدینش را جلب کند

گاز گرفتن

بسیاری از خانواده ها از اینکه فرزندشان گاز می گیرد، شکایت دارند و با اصطلاحاتی نظیر بچه " بد"، " شیطون" و ... این رفتار را نوعی ناهنجاری می پندارند. اغلب پدر یا مادر یکدیگر را در اینکه الگوی مناسبی برای فرزندشان نبوده اند، مقصر می دانند و بگو مگو می کنند. اما مهم است که بدانید این حرکت بخشی از مرحله رشد طبیعی کودک است.

گاز گرفتن عموماً در گروه هایی از کودکان یک تا سه ساله دیده می شود. در این سن کودکان از طریق حواس خود (چشایی، بویایی، بینایی و لامسه) جهان اطرافشان را کشف می کنند، اما لزوما قادر  به برقراری ارتباط با آنچه می خواهند نیستند. به همین دلیل است که از سه سالگی یا بیشتر، گاز گرفتن کاهش می یابد یا ناپدید می شود، زیرا کودک شما راه های دیگری برای برقراری ارتباط با نیازها و خواسته های خود پیدا می کند. مهارت های کلامی، عاطفی و اجتماعی او به تدریج رشد می کنند.

اگر والدین به خوبی درک کنند که چه چیزی منجر به بروز چنین رفتاری می شود، به خوبی می توانند آن را مدیریت کنند.

در زیر برخی دلایل بروز چنین رفتاری را بیان می کنیم:

ناکامی: وقتی کودک خردسال شما نمی تواند با کلام خود نیازش را بیان کند، می کوشد از طریق یک زبان غیر کلامی موثر نیازش را به والدینش حالی کند.

دفاع از خود در برابر خواهر و برادرها یا کودکان دیگر: وقتی که می بینید کودک شما در جمع هم سالان خود، کودک خردسال دیگری را گاز می گیرد، سعی کنید آن ها را از هم جدا کنید و با مداخله مناسب آن چه را باعث ناراحتی بچه ها شده، رفع کنید.

دندان درآوردن: گاهی کودک در حال دندان درآوردن است و گاز گرفتن صرفا به دلیل خارش و التهاب لثه هاست که با یک ابزار مناسب قابل حل است.

ایجاد خودکنترلی: گاهی کودکان در سنی قرار دارند که انجام برخی رفتارها از سوی آن ها صرفا تکانشی است. کودک در این شرایط نمی تواند جلوی خودش را بگیرد که این کار را نکند. حضور موثر والدین آگاه در چنین شرایطی سبب می شود که کمک کنند کودک را وادارند، کار دیگری انجام دهد.

جلب توجه کردن: گاهی کودک گاز می گیرد تا صرفا توجه والدینش را جلب کند. در چنین شرایطی اطمینان حاصل کنید که توجه لازم را به فرزندتان دارید. بکوشید مشکل ایجاد شده را حل کنید.

در چنین شرایطی چه کاری از دست مان برمی آید؟

بسته به سن فرزندتان، چند گزینه برای مدیریت وضعیت وجود دارد:

برای نوزادان: با یک نشانه شفاهی واضح نشان دهید که این رفتار خوب نیست، مثلا بگویید "نه". سپس به آرامی دهان فرزندتان را بردارید و از موضعی که دارد گاز می گیرد دورش کنید. 
در عوض، وقتی فرزندتان رفتار مثبتی از خود نشان می‌دهد با توجه و تحسین فراوان پاسخ دهید تا بفهمد گاز گرفتن منجر به توجه و تحسین  نمی‌شود.

برای کودکان نوپا: باز هم، یک پاسخ کلامی واضح برای جلب توجه کودک شما به خوبی کار می کند تا بداند این رفتار قابل قبول نیست. آرام بمانید و توجه او را به فعالیت دیگری هدایت کنید. نکته کلیدی ثبات است. کودک نوپای شما به زودی خواهد فهمید که گاز گرفتن به معنای توجه بیشتر یا مراقب بیشتر از او نیست.

بهترین کاری که پس از رفتاری مثل گاز گرفتن، نیشگون گرفتن یا کشیدن مو می توان انجام داد، این است که به کودک خود کمک کنید « کاری انجام دهد». بهتر است این کار یک فعالیت آرامش بخش مانند حباب بازی، بازی با خمیر بازی، نقاشی یا رنگ آمزی باشد.

نیشگون گرفتن و موکشیدن:

 نیشگون گرفتن و موکشیدن هم  درست مثل گاز گرفتن ممکن است دلایل مختلفی از جمله پزشکی، حسی یا ارتباطی داشته باشد. بهترین راه برای کمک به کودک در چنین شرایطی شناسایی محرک، و جایگزین کردن آن رفتار با رفتاری مناسب است.

خردسالان برای بیان خشم، ناراحتی یا احساسات دیگرشان ، مهارت های عاطفی و ارتباطی لازم را هنوز یاد نگرفته اند. بنابراین با رفتارهای دیگری این احساساتشان را نشان می دهند. ممکن است هر دلیلی از جمله جلب توجه، رسیدن به نیاز و خواسته شان یا حتی موردی پزشکی باشد.

در مورد موکشیدن هم همین طور است. اگر فرزند شما نوپاست، صرفا دارد از دست هایش استفاده می کند تا به خواسته اش برسد، توجه شما را به خودش جلب کند.مو کشیدن بیشتر مربوط به احساس اعتماد به نفس است. کودک می کوشد محیط اطرافش را تحت تاثیر قرار دهد.

مهم این است که بدانید کودک اصلا رفتاری بدی ندارد. او فقط دارد می کوشد مهارت های ارتباطی اش را بهبود بخشد .او دارد سعی می کند به اطرافیانش نیازهایش را حالی کند و جواب بگیرد. 

راهکارهایی که به کودک شما کمک می کند به جای نیشگون گرفتن یا موکشیدن، طور مناسب تری ارتباط بگیرد

با جدیت دنبال نشانه هایی باشید که به شما کمک می کنند بفهمید کودک قصد دارد چه چیزی را به شما حالی کند. این مورد را جدی بگیرید.

ببینید کودک شما در به دست آوردن چه چیزی ناکام مانده و به این شیوه رفتاری روی آورده است. وقت بیشتری بگذارید. مراقبتتان را دو چندان کنید و همه چیز را زیر نظر بگیرید.

آرام باشید. نفس عمیق بکشید و با لحن و صدایی بسیار آرام بکوشید کودک گریانتان را که موهایش را می کشد، آرام کنید. ابتدا فضا را آرام کنید. به او اسباب بازی هایی مثل خمیر بازی، پازل، جورچین بدهید.

اول او را آرام کنید بعد درمورد اینکه چه می خواهد با او صحبت کنید. فراموش نکنید که اول خودتان آرام باشید.

خسته نشوید. محیط را شاد، ایمن، کم نور و مناسب سازید. 

وقتى کودک موى کسى را مى‌کشد، ابتدا مشتش را باز کنید و فرد قربانى را نجات دهید. سپس دستش را محکم اما با آرامش بگیرید و بگویید: ” ما، مو نمى‌کشیم! مو کشیدن درد دارد! “.

بعد اگر خواستید مى‌توانید از روش مهلت دادن، استفاده کنید. او را بر روى صندلى بنشانید و خودتان هم کنارش بایستید. اما هرگز در این یکى، دو دقیقه با او صحبت نکنید.

وقتى مهلت یکى دو دقیقه اى تمام شد، درباره وضعیتى که پیش آمده با او صحبت کنید. حتى اگر هنوز مهارت زبانى او کامل نشده و نمى‌تواند صحبت کند، این کار را بکنید. زیرا نشان مى‌دهید که مشکلات را باید با صحبت کردن حل کرد نه چیز دیگرى ( مثل مو کشیدن ).

از او سؤال کنید “مى دانى کارى که کردى اشتباه بود؟

منتظر معجزه نباشید که پس از این مکالمه همه چیز درست شود. کودکان به سختى موضوعى را یاد مى‌گیرند و آنقدر باید این اتفاق تکرار شود تا در نهایت بفهمند که با این کار نتیجه‌اى نمى‌گیرند.

مقاومت کنید و تسلیم نشوید. به مرور زمان که مهارت کلامى او بهتر شد، به او یاد دهید که از صحبت کردن براى حل مشکلش استفاده کند.

دیگر رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان

درک صحیح رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان یعنی فهم درست اینکه این رفتار در فرایند رشد کودک طبیعی است یا خیر. بسیاری از رفتارهای فیزیکی پرخاشگرانه  تا زیر سن مدرسه رفتن به این دلیل است که کودک هنوز مهارت لازم را در ایجاد ارتباط نیاموخته است. 

بسیاری از ما بزرگسالان هم در ایجاد ارتباط مشکل داریم. بدانید که این ایجاد ارتباط برای کودکانی در آن شرایط سنی به مراتب دشوارتر است. اما اگر والدین وقت بگذارند، و تا شش یا هفت سالگی این رفتارها را با جایگزین های مناسب بهبود بخشند. کار مهمی کرده اند.

اگر کودک خردسال یا پیش دبستانی شما رفتارهای فیزیکی پرخاشگرانه از خود نشان داد، نگران نشوید، این شامل بخشی از رشد طبیعی اوست. اما نقش شما در این میان بسیار مهم است که چگونه با چنین رفتاری مواجه شوید و آن را حل کنید.

بکوشید حتما تا قبل از هفت سالگی این رفتارها را شناسایی و اصلاح کنید. در این زمینه می توانید از مشاوران معتمد کمک بگیرید.

چگونه می توانیم به کودک زمانی که پرخاش می کند، کمک کنیم؟

اگر کودک شما داد می زند و عصبانی است، شما خونسرد و آرام باشید. عصبانی نشوید و فریاد نکشید. صبور و خونسرد باشید و با آرامش او را آرام کنید.
احساسات کودک تان را تایید کنید و به رسمیت بشناسید. هرگز نخندید. و این مساله را شوخی نگیرید. بگویید که " می فهمم که خیلی ناراحتی" ، " درک می کنم که عصبانی هستی". بعد با یک ارتباط کلامی مناسب او را آرام کنید.

به او نشان دهید که دوستش دارید. کار مثبت و خوبش را تحسین کنید و به او پاداش بدهید.

فرزندتان را بشناسید. محرک هایش را شناسایی کنید. عواطفش را درک کنید. اگر کودک شما از مهدکودک عصبانی و آشفته برگشت. سعی کنید محیط امن و آرامی را برای او در خانه فراهم کنید. و او را در خانه یکی دو روزی نگه دارید.

هرگز در برابر عصبانیت کودک دلسرد و ناامید نشوید. بکوشید با خونسردی فضا را آرام  و امن کنید.

بکوشید الگویی مثبت باشید و وقتی فرزند شما عواطف سختی را تجربه می کند، فضا را آرام نگه دارید.

کانال تلگرامی سواد زندگی: savadzendegi@